راهبرد شبیخون نرم فرهنگی

 افلاطون می گوید: (( فرهنگ ، فکر اجتماعی است )). حضرت امام علی (ع) می فرمایند: (( هیچ زیوری چون فرهنگ نیست )). همچنین، علامه محمدتقی جعفری، فقیه و فیلسوف عالیقدر، می افزاید: (( وجود تکامل انسانی، در معنای حقیقی فرهنگ، در میان همه جوامع، به عنوان کیفیت یا شیوه بایسته و شایسته حیات بشری تضمین شده است )).(1)

 فرهنگ Culture ، بعنوان یک عنصر اجتماعی، در حال تغییر و تحول مداوم است و خصلت پویائی و تحرک دارد. مکانیسم پویائی فرهنگ، به تاثیرات متقابل جنبه های (مادی و معنوی) فرهنگ هر جامعه، ارتباط پیدا میکند.(2)

 سرمایه فرهنگی Cultural Capital ، از مجموعه دستآوردهای مادی و معنوی هر جامعه تشکیل می شود که توانائی تولید هرچه بیشتر عناصر فرهنگی و امکان مصرف هرچه گسترده تر آن را برای افراد جامعه، فراهم می سازد.(3)

  اخیراً، پدیده دیگری که مورد توجه جهانیان قرار گرفته، مقوله سرمایه اجتماعی است. سرمایه انسانی Human Capital ، در موفقیت یک سازمان یا یک ملت، اهمیت استراتژیک ویژه ای را دارا می باشد. این سرمایه، زمانی از اولویت بالاتری برخوردار است که منسجم و یکپارچه باشد و این یکپارچگی، در سایه همبستگی، همکاری، تعاون و اعتماد متقابل بوجود می آید و در اینصورت است که سرمایه انسانی، به سرمایه اجتماعی Social Capital مبدل می شود و این سرمایه است که سینرژی زا است. در غیر اینصورت، سرمایه های انسانی، حتی، اگر در سازمان یا در کشور، ماندگار شوند و فرار (فرارمغزها) نکنند، بقول رابینز، ایجاد سینرژی منفی می کنند.(4)

 تهاجم فرهنگی یا یورش فرهنگی عبارت است از تلاش برنامه ریزی شده و سازمان یافته یک گروه یا یک جامعه، برای تحمیل باورها، ارزشها، اعتقادات، اخلاقیات و رفتارهای مورد نظر خویش، بر سایر گروه ها و جوامع. (5)

 اکنون، سرشت جنگهای نرم Soft Wars ایلات متحده آمریکا با جمهوری اسلامی، در حال گذار استراتژیک از تهاجم فرهنگی به ناتوی فرهنگی Cultural NATO است. تحلیل شرایط ایران، در دو ساخت جامعه شناسی Sociology و فرهنگ شناختی، گذاری استراتژیک در سیاست ایالات متحده آمریکا را موجب گشته است. تئوریسین های فرهنگ جهانی، رمز شکست تهاجم فرهنگی را گم کرده اند و تصور می کنند، صورتبندی نظریه ناتوی فرهنگی، گامی است برای گشودن روزنه های نفوذ نرم به جان و روح جوانان.

 دکتر جین شارپ، مشهورترین نظریه پرداز کودتاهای مخملی جهان، هنگامی که در رشته تحصیلی تاریخ تحصیل می کرد، پایان نامه تحصیلی خود را پیرامون عملیات غیر خشونت آمیز بر اساس نظریه گاندی نوشت. او که از دانشگاه آکسفورد، دارای مدرک تحصیلی Ph.D. فلسفه با گرایش تئوری های فلسفه سیاسی است، از سال 1969 م. به عنوان استاد مدعو، به دانشگاه هاروارد رفت. در سال 1983 م. موسسه آلبرت انیشتین را در شهر بوستون آمریکا پایه گذاشت. از سال 1987 م. با اوج گیری حمایت دولت آمریکا از شارپ؛ او سمینارهایی، تحت عنوان روشهای دفاعی از طریق نافرمانی مدنی را برگزار کرد و بدین ترتیب، درس بازدارندگی مدنی، وارد برنامه های آموزشی دانشکده دفاع ملی آمریکا شد. از این زمان است که می توان، رد پای شارپ را در سیاست بین المللی آمریکا، برای ایجاد تغییرات ژئوپولیتیک در جهان دید.

 جین شارپ، در آغاز معرفی 200 روش براندازی نرم، از نامه های مخالفت و حمایت، اعلامیه های عمومی امضاء شده و دادخواست گروهی یا عمومی، در صدر لیست خود، به مثابه اولین تکنیک ها، یاد می کند. رابرت هلوی، در کتاب جنگ استراتژیک نرم، جذب کارمندان دولتی و نیروهای سیاسی نزدیک به حاکمیت و جای دادن آنان در ارکان حاکمیت، از جنگ نرم را بسیار با اهمیت می داند.

 شایان ذکر است که بیانیه های ترغیب نرم به براندازی، نمی توانند که همه مفاهیم انتقادی و معارض با آرمانهای عمومی جامعه را در خود جای دهند. نیروهایی که در این جنگ استراتژیک، وظیفه نافرمانی مدنی، مداخله روانشناختی، اقدامات سمبلیک و ... را برعهده دارند، باید که در یک پیکر اعتراضی واحد، حسب برآوردهای راهبردی تقسیم کار، عمل کنند. بنابرین، فرسوده ترین عناصر سیاسی که مرگ سیاسی شان رقم خورده، ماموریتهایی نصیبشان می شود تا به خیال تجدید حیاتی دوباره، در نقشه راه فروپاشی حرکت کنند.

 در برآورد استراتژیک جنگ نرم، هنگامی که مداخله روانشناختی موثر نمی افتد، باید که کنشگران به مداخله فیزیکال، با رعایت قاعده خشونت گریزی نزدیک شوند. مصادیق این مداخله فیزیکال، دعای دسته جمعی برای یک متهم، روزه سیاسی، تحصن و ... است.(6)

 جیمز ولسی ، رئیس اسبق سیا CIA ، در یک میزگرد در واشنگتن می گوید: (( ما، نباید که با استفاده از اقدامات نظامی، وارد ایران شویم و با این کار، موجب وحدت بین ایرانیان شویم. همکنون، آمریکا طرح هایی را برای سرنگونی رژیم ایران، در دست دارد که البته، امکان شرح جزئیات آن، در یک جلسه عمومی، وجود ندارد. وقتی که من صحبت از تغییر، در ایران، می کنم؛ منظورم، دانشجویان و سردبیران شجاع روزنامه ها است. منظورم، افرادی است که حاضرند که به زندان بروند )).

 جوزف بایدن ، در این زمینه، توضیح می دهد: (( ما، باید که قدم های بسیار حساب شده و سنجیده ای برداریم که هدف آن، کمک به افرادی باشد که خواهان دگرگونی در ایران هستند. دولت، باید که اجازه دهد تا به گروه های ایرانی حقوق بشر، فرهنگی و خواهان دموکراسی، کمک مالی شود )).(7)

پانوشت ها:

1.      الفبای فرهنگ، اسماعیل حقیقی، نشر پارسا، 1376.

2.      اصول و مبانی جامعه شناسی، دکتر سیاوش گلابی، نشر میترا، چاپ دهم، تابستان 1380.

3.      مقدمات جامعه شناسی، دکتر منوچهر محسنی، چاپ پنجم، 1368.

4.   مدیریت استراتژیک منابع انسانی و روابط کار با نگرشی بر روند جهانی شدن، دکتر ناصر میرسپاسی، موسسه انتشاراتی میر، چاپ بیست و دوم، 1382.

5.      فرهنگ و مقاومت فرهنگی، مهدی نوید، انتشارات فلق، چاپ پنجم، 1374.

6.      شوالیه های ناتوی فرهنگی، پیام فضلی نژاد، دفتر پژوهشهای موسسه کیهان، چاپ چهارم، اسفند 1386.

7.   خلاصه ای از آمریکا و براندازی جمهوری اسلامی (توهم یا واقعیت؟) ، کامران غضنفری، مرکز مطالعات و پژوهشهای بسیج دانشجویی.